Prof. dr Tadeusz Wyrwa

(1926-2010)

Urodził się 15 marca 1926 r. w Warszawie. Jako młodzieniec walczył na Kielecczyźnie w oddziale AK dowodzonym przez ojca – Józefa Wyrwę. W 1945 r. został aresztowany przez UB i więziony, najpierw w Końskich, a następnie w Łodzi. Zdołał uciec z więzienia, ale – zagrożony ponownym aresztowaniem – podjął decyzję o nielegalnym opuszczeniu Polski. W 1947 r. przedostał się przez Czechosłowację do Niemiec Zachodnich. Na uniwersytecie w Kilonii rozpoczął studia prawnicze. Nie mogąc uzyskać prawa stałego pobytu, w 1949 r. zdecydował się wyjechać do Stanów Zjednoczonych. Tutaj na początku 1950 r. popadł w spór z władzami, odmawiając służby w wojsku amerykańskim. Po dwuletnim procesie sąd amerykański podzielił jego racje i uznał go za niewinnego. Jednak skutki konfliktu, nagłośnione przez prasę amerykańską i polonijną, uniemożliwiły mu osiedlenie się w Stanach Zjednoczonych na stałe.

W listopadzie 1952 r. Tadeusz Wyrwa przybył do Hiszpanii. W ramach programu pomocowego dla młodzieży pochodzącej z krajów zza „żelaznej kurtyny” podjął studia politologiczne na Uniwersytecie w Madrycie. Po ich ukończeniu w przyspieszonym trybie przygotował i obronił pracę doktorską z zakresu nauk politycznych po 1958 r. Dwa lata później uzyskał doktorat w dziedzinie nauk politycznych w Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie (PUO) w Londynie. Szukając pracy, wyjechał do Paryża, gdzie przez cztery lata pracował dorywczo jako pracownik fizyczny. Uczył się języka francuskiego i przygotowywał nowe rozprawy naukowe. Pod kierunkiem prof. René Capitana, specjalisty w zakresie prawa państwowego i nauk politycznych, napisał doktorat Przemiany społeczno-polityczne w Polsce współczesnej. Od Polski szlacheckiej do proletariackiej, obroniony w 1963 r. Pięć lat później uzyskał kolejny doktorat – w zakresie literatury i nauk humanistycznych na Sorbonie.

W 1964 r. Tadeusz Wyrwa został przyjęty do pracy w prestiżowym Centre National de la Recherche Scientifique w Paryżu, znajdując wreszcie stabilizację zawodową i warunki do rozwoju pracy naukowej. Związał się z tą instytucją na stałe aż do przejścia na emeryturę. Systematycznie awansował i osiągnął stanowisko kierownika badań, odpowiadające statusowi profesora. Aktywnie uczestniczył w życiu naukowym francuskim i polskim emigracyjnym, zwłaszcza jako współpracownik paryskiej „Kultury” i wydawanych przez Instytut Literacki „Zeszytów Historycznych”. Wziął udział jako referent w Kongresie Współczesnej Nauki i Kultury Polskiej na Obczyźnie (1970) oraz w Kongresach Kultury Polskiej na Obczyźnie w 1985 i 1995 r.

Profesor Tadeusz Wyrwa pierwszy raz po latach emigracji przyjechał do Polski w 1973 r. Został zaproszony przez Uniwersytet Jagielloński, który zorganizował wówczas w Krakowie pierwsze Spotkanie Uczonych Polskiego Pochodzenia. Od 1989 r. przyjeżdżał do kraju coraz częściej. Utrzymywał kontakty z polskimi uczonymi, publikował dla polskiego czytelnika i starał się na bieżąco komentować publikacje naukowe ukazujące się w Polsce.

Dorobek naukowy Profesora Tadeusza Wyrwy jest bogaty i różnorodny. Obejmuje trzynaście książek w języku francuskim i polskim oraz ponad sto artykułów opublikowanych w wydawnictwach zbiorowych oraz periodykach francuskich, niemieckich i holenderskich z zakresu prawa państwowego, nauk politycznych i historii. Prace z dwóch pierwszych dziedzin wydawał w Paryżu, zyskując uznanie francuskiego środowiska naukowego: Le Mexique (1968), La Gestion de l'Entreprise socialiste. « L'Experience Polonaise » (1970), Les Républiques Andines (Bolivie, Chili, Colombie, Equateur, Pérou, Venezuela) (1972), La Pensée politique polonaise à l'époque de l'Humanisme et de la Renaissance (Un apport à la connaissance de l'Europe moderne) (1978), La resistance Polonaise et la politique en Europe (1983) i L'idée européenne dans la Resistnance à travers la presse clandestine en France et en Pologne 1939-1945 (1987).

W pisarstwie historycznym Profesora Tadeusza Wyrwy dominuje problematyka najnowszej historii Polski. W 1974 r. opublikował w londyńskiej Oficynie Poetów i Malarzy książkę W cieniu legendy Majora Hubala, a w następnych latach kolejne prace: Prasa konspiracyjna w imieniu Polski Walczącej 1940-1945 (1984) i Historyk na obczyźnie a najnowsze dzieje Polski (1986). W 1998 r. Wydawnictwo Norbertinum w Lublinie wydało jego książkę Bezdroża dziejów Polski. Kraj i emigracja po 1 września 1939 r. (następne wydania w 1999 i 2000 r.). Kolejna książka Profesora wydana w Polsce przez PWN, Krytyczne eseje z historii Polski XX wieku, jest zbiorem kikludziesięciu artykułów, przyczynków i recenzji wcześniej już publikowanych na łamach paryskiej „Kultury”, „Zeszytów Historycznych” i londyńskiego „Pamiętnika Literackiego”. Ponadto Profesor wydał w Norbertinum pracę Posłannictwo historii czasu pogardy i zakłamania (2004) oraz zbiór studiów Pokoleniowe rozstaje dróg (2007).

Profesor Tadeusz Wyrwa był jednym z najbardziej znanych i cenionych humanistów polskich na uchodźstwie. Jego twórczość naukowa została doceniona przez polskie instytucje emigracyjne i krajowe. Otrzymał nagrody „Kultury” (1991), Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (1993), Polskiej Fundacji Kulturalnej im. Prezydenta Edwarda Raczyńskiego w Londynie (2002) oraz Nagrodę im. Jerzego Giedroycia przyznaną przez Senat UMCS w Lublinie w 2002 r. W 2004 r. historycy polscy dedykowali Profesorowi Tadeuszowi Wyrwie księgę pamiątkową Nadzieje, złudzenia, rzeczywistość. Studia z historii Polski XX wieku.

Profesor Tadeusz Wyrwa był członkiem prestiżowych stowarzyszeń francuskich i polskich: Société d'Historie du Droit, Association des Ecrivains Combattants, Association des Écrivains de Langue Française, Société Française d'Études du Seiziéme Siécle, Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu, Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie w Londynie, Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w Londynie, Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Warszawie.

Zmarł 20 listopada 2010 r. w Saint-Remy-les-Chevreuse.