Andrzej Trzecieski (Trzycieski)

(przed 1530-1584?)

Był synem Andrzeja Trzecieskiego Starszego, głośnego przywódcy reformacyjnego. Urodził się ok. 1525, ewent. kilka lat później - ok. 1530 roku, być może w Krakowie. Czy, gdzie i kiedy odbywał studia, dokładnie nie wiadomo. Na pewno immatrykulował się na uniwersytecie w Wittenberdze. Za granicę wyjeżdżał wielokrotnie. Tkwił głęboko w środowisku protestanckim; znał wielu działaczy reformacji, uczestniczył w pracach synodów. W ciągu kilku lat pozostawał w służbie rzecznika kalwinizmu, Mikołaja Radziwiłła Czarnego – w Brześciu i w Wilnie. Od roku 1557 był dworzaninem Zygmunta II Augusta, w późniejszych latach został sekretarzem Henryka Walezego, bywał też na dworze Stefana Batorego. Pod koniec życia zbliżył się prawdopodobnie do katolicyzmu – utrzymywał bliskie kontakty z Piotrem Roizjuszem i Janem Dymitrem Solikowskim, późniejszym arcybiskupem lwowskim. Utrzymywał bliskie kontakty, a nawet przyjaźnił się z wieloma wybitnymi osobistościami swojej epoki, między innymi z Janem Kochanowskim, Mikołajem Rejem, Andrzejem Fryczem Modrzewskim i Stanisławem Orzechowskim. Zmarł ok. 1584 roku.

Trzecieski był autorem dwujęzycznym – pisał po łacinie i po polsku. Na twórczość łacińską złożyły się elegie, epigramaty, epitafia, epicedia (wśród nich Threnodia in funere [...] Joannis Cochanovii, 1585), epitalamia, utwory już to pochwalne, już to żartobliwe i złośliwe, tkwiące głęboko w antycznej konwencji literackiej. W wielu z nich ujawniał się jako polemista i rzecznik reformacji, lecz także w tej roli występując, nie rozstawał się z historią i mitami świata starożytnego. W De Sacrosancti Evangelii in ditione Regis Poloniae [...] origine, progessu et incremento elegia (Elegia o początku, postępach i wzroście Przenajświętszej Ewangelii w krajach podległych królowi polskiemu...) – utworze uczonym, bogatym w topikę antyczną i aluzje literackie – przedstawił dzieje i rozwój reformacji.

W języku polskim powstały modlitwy (przykłady: Modlitwa albo pieśń, gdy rano dziatki wstaną; Modlitwa, gdy dziatki spać idą – w opracowaniu muzycznym Wacława z Szamotuł), pieśni oraz przekłady i parafrazy psalmów. Niektóre z pieśni zostały przedrukowane w kancjonałach, na przykład Piotra Artomiusza, Krzysztofa Kraińskiego, Jana Seklucjana i Jana Zaremby.

Spośród utworów napisanych po polsku wyróżnia się Żywot i sprawy poćciwego ślachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic. Styl tego pisma tak bardzo przypomina właściwości stylu Reja, że autorstwo Trzecieskiego bywa raz po raz kwestionowane, a Żywot traktuje się jako autobiografię pióra Rejowego. Problem jest nadal otwarty, nierozstrzygnięty. Jeśli przyjąć, że Żywot został napisany przez Trzecieskiego (co jest wysoce prawdopodobne), można tekst ten uznać za znakomitą imitację, za bodaj pierwszy w dziejach naszej literatury pastisz, a więc za rodzaj stylizacji powstałej w wyniku świadomego naśladowania maniery pisarskiej autora, w tym wypadku Reja. Jednocześnie można Żywot potraktować także jako pierwszy w naszym piśmiennictwie portret literacki obejmujący zarówno koleje życia autora Krótkiej rozprawy, jak i charakterystykę jego dokonań pisarskich.

[za: https://literat.ug.edu.pl]

Portret: ok. 1819-1831, autor nieznany [za: wikipedia.org.pl]